سومین گردهمایی سراسری انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران که با همکاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی ، بنیاد ایرانشناسی و شورای گسترش زبان و ادب فارسی ، در محل بنیاد ایرانشناسی برگزار می شود و تا هشتم شهریور ادامه خواهد یافت.
سخنان رئیس انجمن ترویج زبان وادب فارسی
سومین گردهمایی سراسری انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران با سخنرانی مهدی محقق رئیس انجمن ترویج زبان و ادب فارسی با عنوان«انجمن ترویج زبان و ادب فارسی:گذشته، حال و آینده» آغاز شد.
به گزارش فارس محقق در این مراسم گفت: از اهداف این گردهمایی میتوان به «آشنایی استادان و پژوهشگران با تحقیقات جدید در گستره زبان و ادب فارسی»، «تعامل و گفتگوی استادان زبان فارسی در عرصههای پژوهشی زبان فارسی»، «تشویق و ترغیب پژوهشگران جوان به انجام تحقیقات علمی» و «پرداختن به زبان فارسی به مثابه یکی از مولفههای مهم وحدت ملی و یکپارچگی ایران» اشاره کرد.
وی تصریح کرد: از محورهای مورد بحث در این همایش نیز میتوان به «نقش زبان و ادب فارسی در وحدت ملی ایران»، «سبک شناسی تاریخ ادبیات و شیوههای نقد ادبی»، «دستور، زبانشناسی و تاریخ زبان فارسی»، «ادبیات تطبیقی و موضوعات میان رشتهای»، «انواع ادبی» (حماسی، غنایی، عرفانی، تمثیلی ، تعلیمی و ...)، «ادبیات معاصر» ( نظم و نثر)، «نقد و تحلیل عناصر هنری و زیبایی شناسی زبان و ادب فارسی»، «ادبیات کودک و نوجوان»، «تحقیقات ایرانشناسی»، «کتابشناسی و نسخهشناسی زبان و ادبیات فارسی» اشاره نمود.
این نشست دو روزه با همکاری انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، بنیاد ایرانشناسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی و قطب علمی عرفان اسلامی دانشگاه اصفهان در محل بنیاد ایرانشناسی برگزار میشود.
در مراسم افتتاحیه این گردهمایی علاوه بر حضور زبان آموزان خارجی که به ایران سفر کردهاند، بسیاری از استادان و اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی دیده میشدند.
همچنین در مراسم آغاز به کار سومین گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی پیام محمدمهدی زاهدی وزیر علوم تحقیقات و فناوری و همچنین محمدحسین صفارهرندی وزیر علوم قرائت شد.
سخنرانی حسن حبیبی رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و نیز رئیس بنیاد ایرانشناسی تحت عنوان «سیری در واژهگزینی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی» و همچنین سخنرانی غلامعلی حدادعادل رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و رئیس بنیاد دایرة المعارف اسلامی با عنوان «زبان فارسی: بیمها و امیدها» از دیگر برنامههای مراسم گشایش سومین گردهمایی انجمن است.
در مراسم افتتاحیه علاوه بر سخنرانان چهرههایی چون عباسعلی وفایی، علی اشرف صادقی، علی رواقی، محمدجعفر یاحقی، حسن ذوالفقاری، ابراهیم خدایار و کاووس حسنلی، حضور داشتند.
این مراسم امروز و فردا با ارائه مقالاتی از اساتیدی چون سیدمهدی نوریان، احمد رضی، قدمعلی سرامی، بهرام طوسی، اکبری ایرانی، احمد فروزانفر، فاروق صفیزاده، بهمن نزهت و محمدرضا نصراصفهانی ادامه مییابد.
سومین گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی پنجشنبه هفتم شهریور ساعت 20 با ضیافت شام حسن حبیبی که به افتخار مدعوین ترتیب داده شده است به پایان میرسد.
نخستین دوره این گردهمایی در سال 1385 در اصفهان برگزار شد.دومین دوره هم سال بعد از آن یعنی سال 1386 در مشهد بود و امسال هم این گردهمایی در تهران درحال برگزاری است.
همچنین یک نمایشگاه کتاب در محل همایش برپا میشود که ارائه دهنده کتابهای منتشر شده توسط انجمنهای همکار برای برگزاری این همایش است.
دعوت وزیر ارشاد از استادان فارسی برای مقابله با شعار گذر از ادبیات کلاسیک
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شعار گذر از ادبیات کلاسیک یا پرداختن به موضوعاتی که ادب این سرزمین را تضعیف میکند و در مقابل، برتری دیگران را به رخ مینماید، خطای بزرگی دانست و استادان متعهد زبان و ادب فارسی را برای تدبیری بایسته در این عرصه دعوت کرد.
به گزارش فارس، پیام محمدحسین صفار هرندی در سومین گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی توسط عباسعلی وفایی دبیر شورای گسترش زبان و ادب فارسی و رئیس مرکز گسترش زبان و ادب فارسی قرائت شد.
در این پیام آمده است: زبان شیرین و شکرین فارسی از دیرباز به داشتن ویژگیهای ساختی، زبانی و موسیقایی در خور و بهرهمندی از مفاهیم بلند انسانی، اخلاقی و معنوی مشتهر بوده است؛ این ویژگیها بیانگر ذوق سلیم و هنری ایرانیانی است که در ظرف زبان، هنر بالنده خود را متجلی کرده و صورت زیبا را با متن و محتوایی همسو با آن پیوند دادهاند. اگر زبان و ادب هر ملتی نماینده هویت تاریخی و ملی باشد، چه نیکو، زبان و ادب فارسی نقش زیبایی از بالندگی و قدمت اندیشه ایرانی را تصویر کرده است و این چنین است که ادبیات فارسی در آسمان شاهکارهای ملل چون مهری تابان میدرخشد و چه بسیار عاشقان از این نور رهنمون و انسانساز بهره مییابند.
صفارهرندی در ادامه افزوده است: روزگارانی این زبان فخیم، ساحت گیتی را درنوردیده و اندیشههای عالمان و دانشمندان خود را به مشتاقان عرضه میداشته است، نامهایی که بیشک با تاریخ همراه بوده و خواهد بود. چه بسیار است آثار به جا مانده از شاعران بزرگ این مرز و بوم یا حکیمان و عالمان این دیار که در ایران و خارج از مرزها، آبشخوریهای فراوانی برای تشنگان این عرصه فراهم کرده است؛ توجه و پرداخت به آنان در دنیای امروز که اشتلمهای صوری و تزویری متمدن نمایان باطنسوز ظاهرنما که ساخت معنویت را آلوده کرده است، میتواند رخسار غبار آلوده وجدان و معنویت را دگرباره به سوی صفا و صمیمیت که ریشه در سرشت و جوهر خدادای آدمی دارد، سوق دهد.
در ادامه این پیام چنین آمده است: امروز زبان و ادب از سوی جاهطلبان جهان خوار به ابزاری برای ابلاغ فرهنگ و رسم و آیین و وسیلهای برای جذب و جلب اندیشههای جوانان و نوجوانان به فرهنگهای غیربومی تبدیل شده است، توجه به این مهم و هوشیاری در این عرصه، رسالت همه آنانی است که پاسدار جان نثار فرهنگ تاریخی و تاریخ فرهنگی خویشند؛ به ویژه فرهنگی که ریشههای اسلامی، انسانی و قرآنی آن، سرآمدی جانانهای در برابر فرهنگها دارد و چه کسانی از استادان زبان و ادب فارسی شایستهتر؛ که با حضور عالمانه در عرصههای ادبی جهانی، همایشهای بینالمللی و تالیف کتابهایی در خور عرضه در عرصه گیتی، بتوانند این شایستگی تاریخی را به نسل امروز بشر بنمایند و در آموزههای زبانی نیز با وقوف به راههای ناپیدای القای فرهنگی از منافذ زبانی، راههای سد آن را گوشزد کنند تا این فرهنگ و ادب - که میراث گرانسنگ پیشینیان فرهنگ پرور این دیار بوده است - تلالو دلانگیز خود را داشته باشد.
استادان محترم زبان و ادب فارسی! امروز بحث ترجمه و نقد و تحلیل و پرداخت به موضوعات ادبی، ضمن داشتن محاسنی که بر هیچ کس پوشیده نیست، دغدغههایی نیز به همراه دارد؛ اگر به این نگرانیها توجه شود بیشک، ناآگاهانه از درخشش این فرهنگ کاستهایم. بحث ترجمه آثار از دیگر زبانها که فرهنگ و اندیشه خاصی را تزریق میکنند و پرداخت به مباحث جدید نقد، رمان، سبک و دیگر مقولهها، هوشیاری خاصی را میطلبد تا ضمن گریز از امور نامرئی نهاده، این موانع نیز از مسیر تعالی نسل امروز برداشته شود، این همه تنها با استفاده از تامل و تدبر استادان فرهیخته زبان و ادب فارسی ممکن و میسر میشود.
وزیر ارشاد شعار گذر از ادبیات کلاسیک - که نماینده عناصر بالندگی فرهنگی، تاریخی و شهرت جهانی ایران و ایرانی است - یا پرداختن به موضوعاتی که ادب این سرزمین را تضعیف میکند و در مقابل، برتری دیگران را به رخ مینماید، خطای بزرگی دانست و تصریح کرد: بیشک آیندگان آن را نخواهند بخشید؛ از این منظر، استادان متعهد زبان و ادب فارسی را برای تدبیری بایسته در این عرصه دعوت مینمایم.
وی در پایان پیام خود به سومین گردهمایی ترویج زبان و ادب فارسی ضمن تحسین برگزار کنندگان این همایش و قدردانی از آنها، گفت: پرداختن به موضوع «بایدها و نبایدها در ادب فارسی» را برای بالندگی بیشتر پیشنهاد میکنم تا این زبان و ادب دیرپای و با عظمت، از آسیبها در امان ماند و راه تعالی خود را چون گذشته بپوید. در پایان توفیق روزافزون همکاران عرصهی فرهنگ و ادب را از خداوند بزرگ درخواست میکنم.
وزیر علوم: 50 سال دیگر، فارسی باید نخستین زبان علمی دنیا شود
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز در پیامی به گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی گفت: با برنامهریزی و اجرای طرحهای علمی، باید زبان فارسی را در چشمانداز پنجاه ساله به نخستین زبان علمی دنیا بدل سازیم.
پیام محمدمهدی زاهدی به سومین گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران توسط ارسلان قربانی قائم مقام وزیر علوم قرائت شد.
در این پیام آمده است: زبان فارسی از دیرباز زبان رسمی کشور ایران بوده است. ایران، سرزمینی که در طول تاریخ حیات خود شاهد حوادثی بس شگفتآور بوده، جنگها و بیعدالتیها پیکرش را آزرده و زیربار سنگین پیشامدهای تلخ، کمر خم کرده اما هرگز تسلیم شکست و ناامیدی نشده است. زبان فارسی نیز گام به گام همراه ایران زمین، تمامی این حوادث را تجربه کرده و از آنها تاثیر پذیرفته است. اما هرگز در طول حیات خود تسلیم هیچ زبان دیگری نشده و نخواهد شد.
در ادامه این پیام زاهدی تصریح میکند که زبان فارسی از بدو پیدایش تاکنون به صورت قالب مناسب برای تبلور یافتن والاترین مفاهیم فرهنگ اسلامی و زیباترین عواطف بشری به کار رفته و امروز با حفظ جایگاه ادبی خود به عنوان زبان علمی کشور ایران دارای رسالتی است سنگینتر از گذشته. بر ماست که فضای مناسب و امکانات لازم را برای تقویت این زبان فراهم کنیم و از آنجا که گنجینه ارزشمند مفاهیم پربار فرهنگ اسلامی در قالب این زبان و آثار ادبی آن تبلور یافته است باید مجال لازم برای تحقیقات علمی در مورد این آثار بیش از پیش فراهم گردد.
وزیر علوم در با بیان اینکه ما امروز وظیفه داریم جامعه بشری را از این آبخشور معنوی بهرهمند گردانیم، اضافه میکند: برای تحقق بخشیدن این هدف ارزشمند، ضروری است با حمایتهای کافی و فراهم کردن امکانات مناسب زمینه را برای گسترش و ترویج زبان و ادب فارسی و آثار گران بهای آن در قالب نظریههای علمی آماده کنیم تا بتوانیم استقبال روزافزون جامعه بین المللی را از زبان و ادب فارسی به خوبی پاسخگو باشیم.
در ادامه پیام چنین آمده است: همچنین برعهده ماست که میان ترویج و گسترش زبان و ادب فارسی در داخل و خارج و توسعه علمی کشور پیوند برقرار کنیم و با برنامهریزی و اجرای طرحهای علمی، زبان فارسی را در چشمانداز پنجاه ساله به نخستین زبان علمی دنیا بدل سازیم تا بدین طریق هم تازهترین یافتههای علمی را در قالب زبان شیرین فارسی به جهانیان معرفی کنیم و هم، زبان فارسی را به غایت توانمندی و کارایی برسانیم.
وزیر علوم در پایان پیامش خاطرنشان کرد: انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران» یکی از نهادهایی است که میتواند در انجام این هدف مهم، نقشی موثر ایفاد کند و جدیدترین دستاوردهای علمی استادان، صاحبنظران و دانشآموختگان زبان و ادب فارسی را به دنیا معرفی نماید. وظیفه ماست، تا با حمایت از این گونه فعالیتهای ارزشمند بکوشیم زبان شیرین فارسی و آثار گرانقدر ادبی ایران زمین را حفظ کنیم و در شناساندن آن به جهانیان سهیم باشیم، تا این زبان همچون گذشته جلوگاه ارزشمند اسلامی و انسانی باشد.
انتقاد شدید «حسن حبیبی» از شوخی با واژههای فرهنگستان
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی از کسانیکه واژههای مصوب فرهنگستان را به شوخی میگیرند، انتقاد کرد و گفت: این شوخیها یا هجو است و یا با غرض انجام میشود.
حسن حبیبی رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و رئیس بنیاد ایرانشناسی در مراسم افتتاحیه سومین گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی به ایراد سخنرانی با عنوان «سیری در واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی» پرداخت.
پاسخ به منتقدان
حبیبی در پاسخ به انتقاد برخی که معتقدند فرهنگستان درباره واژههای مصوب اطلاعرسانی مناسبی نمیکند، گفت: ما هر بار واژگان مصوب را در سه تا پنج هزار نسخه زیر چاپ میبریم و چندین بار این کتابها را منتشر میکنیم. هرکس در نمایشگاه کتاب، سراغ این کتابها را بگیرد به راحتی به آن دسترسی مییابد. چرا فرهیختگان این موضوعات را نمیدانند؟ کمکاری و نرفتن سراغ این واژهها دردی است که درمانش با فرهنگستان نیست.
معاون اول دولتهای پیشین بیان داشت: فرهنگستان اول گاهی بر خلاف میلش دستوری عمل میکرد و عربی ستیز بود. فرهنگستان دوم گاهی بر خلاف میلش دستوری عمل میکرد و غربی ستیز بود. فرهنگستان فعلی نه دستوری عمل میکند؛ نه عربی ستیز و نه غربی ستیز است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی بار دیگر به شوخیهایی که درباره واژههای مصوب فرهنگستان میشود انتقاد کرد و گفت: ما مردم شوخطبعی داریم ولی با برخی مراکز و برخی کارها نباید شوخی کرد؛ چرا که این شوخیها یا هجو است و یا با غرض انجام میشود. نمیگویم از فرهنگستان انتقاد نشود، ولی برخی دیدگاههای شخصی خود را با عملکرد فرهنگستان یکی میگیرند. مثلا گاهی شنیدهام که میگویند فرهنگستان به جای واژه «پیتزا» کلمه «کش لقمه» را وضع کرده است. این یک شوخی است که شخصی میسازد و ممکن است برای دیگران تعریف کند. اما نباید این شوخی را به فرهنگستان نسبت داد.
حبیبی خاطرنشان کرد: واژگانی که در فرهنگستان وضع میشود محصول کار یک گروه است؛ افرادی مثل آقای نجفی یا مرادی کرمانی یا مجتبایی. همین کسانی که با فرهنگستان شوخی میکنند تک تک این افراد را بیرون از مجموعه فرهنگستان به عرش میبرند، ولی همه انتقادها و شوخیها روی مجموعه فرهنگستان است.
روند تصویب واژه
وی در سخنان خود به فعالیتهای گروه واژهگزینی فرهنگستان و روند تصویب یک واژه اشاره و تصریح کرد: واژهها در گروه واژهگزینی مطرح و انتخاب میشوند. از جمله واژگانی که به تصویب رسیده است «سوبسید» بود که «یارانه» به جای آن انتخاب شد. واژه «کالابرگ» به جای «کوپن» نیز وارد متون درسی شد و رواج عام یافت.
حبیبی اظهار داشت: این خود مردمند که باید معادلهایی برای واژگان بیگانه انتخاب کنند و یا پیشنهاد دهند و روا نیست فقط به واژگانی که فرهنگستان انتخاب میکند، اعتراض کنند. مدتی گفتند اصلا فرهنگستان واژه پیشنهاد ندهد. دوسال فرهنگستان به این خواسته رضا داد که به نظرم خسارت دید؛ اما در دوسال گذشته باز هم روند پیشنهاد واژه از سوی فرهنگستان ادامه یافت.
فرهنگستان گمرکچی زبان شده است
وی با بیان اینکه اگر واژگان علمی زیاد شود باید نگران شد، عنوان کرد: چه فرهنگستان بخواهد چه نخواهد با بسیاری از نهادها مواجه است.اگر ما به جای BRT کلمه اتوبوس تندرو را بلافاصله وضع نمیکردیم، دیگر نمیتوانستیم جلوی آن را بگیریم. اما اگر به جای SMS کلمه پیامک را تصویب نمیکردیم، نمیتوانستیم جلوی آن را بگیریم. الآن تقریبا جلوی این واژگان گرفته شده و حتی یک فیلم با عنوان «پیامک از دیار باقی» نیز ساخته شده است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی بیان داشت: ما وظیفه مان را انجام می دهیم و به گمرکچی زبان تبدیل شدهایم یعنی در مرز میخواهیم جلوی ورود قاچاق زبان را بگیریم. شما ببینید چقدر کوشش میشود که فرهنگستان را دست بیندازد و با آن شوخی کنند. در حالی که شوخی با فرهنگستان خیلی درست نیست.
تجدید اصول واژهگزینی
حبیبی به کارهایی که در بحث محتوایی اصول واژه گزینی انجام شده است، اشاره و عنوان کرد: من نمیخواهم برای خودم افتخار جمع کنم ولی همین 9 اصلی که در فرهنگستان به تصویب رسیده است و همه سیاستگذاریهای مارا در برمیگیرد، جزو افتخاراتی است که طی سالهای گذشته انجام شده است و قبل از آن وجود نداشت. این اصول از سال 76 تا 86 در مدت ده سال، از سر تا ذیل فرهنگستان، شامل گروههای تخصصی تا شورای فرهنگستان، اجرا شد.
دعوای مالکیت
وی یکی از مشکلات معادلیابی برای واژگان را چند رشتهای بودن آن واژه توصیف کرد و گفت: یک واژه لزوما در یک رشته به کار نمیرود. اگر در شش گروه تخصصی بخواهیم شش معادل برای آن وضع کنیم، این زبان علم نیست و خود، تشتت ایجاد میکند. البته برای برخی از آنها هم نمیتوان صرفا یک معادل وضع کرد.
رئیس بنیاد ایران شناسی حس مالکیت ایرانیها را پررنگ عنوان کرد و افزود: چهار دیواری اختیاری ما ایرانیها زیاد است. مثلا یک استاد فیزیک میگوید این کلمه متعلق به علم فیزیک است و در قبال آن، استاد شیمی هم مدعی است که همان کلمه به علم شیمی اختصاص دارد و این دعوای مالکیت پدید می آورد؛ درست مثل همان دعوای روستاییها بر سر آب. در اینجا باید یک کدخدامنشی انجام شود که در فرهنگستان این کدخدا همان شورای هماهنگی است.
گنجواژه فرهنگستان
حبیبی درباره گنجواژه فرهنگستان گفت: در سال 74 طبق توافقی که بین فرهنگستان و کتابخانه ملی انجام شد، کلیه کتابهایی که از زبان غیرفارسی به فارسی ترجمه شده و دارای واژهنامه بود، را استخراج کردیم و به تعهد اخلاقی میتوانم بگویم 90 درصد این کتابها را دیدیم. یک دستگاه فتوکپی با خودمان به کتابخانه ملی بردیم که مزاحم مطالعه کسی نشویم. سپس از کارمندان کتابخانه ملی خواستیم که وقتی کارشان تمام شد به صورت کامل روی استخراج این واژگان کار کنند. در نتیجه با بررسی همه این کتابها یک گردگیری هم در مورد کتابهای کتابخانه ملی انجام شد. یک منبع ما همین گنجواژه است و منبع دیگر واژگانی که استادان ما در گروههای تخصصی رصد میکنند.
واژه گزینی فرهنگستان بلبشویی نیست
وی از دوبرابر شدن اعضای شورای فرهنگستان و همچنین تعداد جلسات این شورا خبر داد و گفت: در جلسات فرهنگستان برای تصویب واژگان، جلسهای داشتیم که 30 ثانیه طول کشیده؛ جلسهای داشتیم که دو تا سه دقیقه به طول انجامیده و جلسهای هم داشتیم که بعد از دو ساعت حتی یک واژه هم تصویب نشده است؛ پس این نشان میدهد که واژهگزینی ما بلبشویی نبوده و این را به قید قسم میگویم.
حسن حبیبی از کار میدانی روی چهارهزار کلمه سخن گفته و تصریح کرد: 95 درصد واژگان در گروههای تخصصی تصویب میشود چرا که استادان گروههای تخصصی عالم این کار هستند. آنچه که به شورای واژهگزینی فرهنگستان میآید حداکثر دو درصد رد میشود.
وی درباره دفاتر فرهنگستان عنوان کرد: از دفتر اول به بعد همه واژهها آزمایشی است و مدت آزمایشی را هم شورای عالی فرهنگستان بین 3 تا 5 سال تعیین میکند.
اقدامات فرهنگستان
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی اذعان کرد: ده سال از تدوین اصول و ضوابط واژه گزینی میگذرد اخیرا گروهی خارج از تهران چند روز درباره تغییراتی که باید روی این اصول یا ضوابط انجام شود کار کردهاند و هم اکنون این ضوابط به تصویب رسیده است.
حسن حبیبی با ذکر آماری از تصویب واژگان در سالهای گذشته عنوان کرد: تاکنون بیش از 14هزار و 800 واژه در فرهنگستان به تصویب رسیده است که با تجدید در اصول و ضوابط واژه گزینی پیش بینی میکنیم سالانه 8 تا 9 هزار واژه جدید را تصویب کنیم بی آنکه ذرهای از دقت ما کاسته شود.
به گفته حسن حبیبی فرهنگستان در حال حاضر قدرت تشکیل چهار شورای دیگر را دارد که یکی از این شوراها را تشکیل داده و از آن از افراد تازه نفسی استفاده میکند.